Bùng nổ Vô tuyến Nhanh (Fast radio bursts hay FRBs) là những vụ nổ sóng vô tuyến mạnh mẽ nhưng chỉ tồn tại ngắn ngủi vài mili-giây, được cho là bắt nguồn từ các thiên thể siêu cô đặc như sao neutron và hố đen. Phát hiện lần đầu vào năm 2007, các FRB được truyền đến chúng ta từ khắp nơi trong vũ trụ, từ vài trăm triệu đến xa nhất là 8 tỉ năm ánh sáng. Một số mô hình cho rằng các FRB được sinh ra ngay trong vùng từ quyển (magnetosphere) xung quanh các sao neutron, một số lại cho rằng chúng hình thành cùng sóng xung kích (shockwave) ở một vùng xa hơn.
Trong một nghiên cứu mới đây, các nhà khoa học tại Học viện Công nghệ Massachusetts (MIT) đã tìm ra nguồn gốc của một vụ nổ mang tên FRB 20221022A từ một thiên hà cách chúng ta 200 triệu năm ánh sáng. Dựa trên tính phân cực cao của sóng radio thu được, có khả năng cao nguồn bức xạ chính là một sao neutron đang quay.
Nhóm đã phân tích hiện tượng nhấp nháy (scintillation) xảy ra khi ánh sáng từ một nguồn nhỏ và mạnh bị bẻ cong khi truyền qua môi trường chất khí của một thiên hà. Nguồn sáng càng nhỏ, hiện tượng nhấp nháy càng rõ ràng và ngược lại. Tần số nhấp nháy này đã cho phép họ ước lượng khoảng cách từ nơi hình thành FRB 20221022A đến sao neutron là khoảng 10.000 km – một phạm vi cực kỳ ngắn. Đây là bằng chứng xác đáng cho giả thiết FRB được sinh ra ở vùng từ quyển, vào lúc từ trường mạnh mẽ ở khu vực này tái định hình và giải phóng năng lượng.
Phát hiện FRB 20221022A dựa trên dữ liệu từ Kính viễn vọng Vô tuyến CHIME (Canadian Hydrogen Intensity Mapping Experiment) – công cụ tối ưu hóa việc quan sát các FRB. Từ khi đi vào hoạt động vào năm 2020, CHIME đã ghi nhận hàng nghìn FRB, tạo nên cơ sở dữ liệu cần thiết để giải mã nguồn gốc của chúng. Sự đa dạng trong đặc tính của các FRB thu được bởi CHIME cho thấy hành trình giải mã nguồn gốc các bùng nổ vô tuyến vẫn chưa kết thúc, vì có thể còn nhiều cơ chế vật lý khác tạo nên hiện tượng độc đáo này.
Nguồn: https://phys.org/news/2024-12-scientists-pin-fast-radio.html
Tổng hợp: Khoa Lê